De historie van Rotterdam-Zuid

Artikel van Rob Noordhoek, Museum Rotterdam

Rotterdam-Zuid bruist! Met nieuwbouwprojecten, meer groen, beter onderwijs, meer kans op een baan en andere inspanningen van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ), is Zuid in trek. Maar Zuid heeft ook een ingewikkeld verleden. Het verhaal gaat dat Zuid niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk de onderkant van Rotterdam is. Dat alles wat op Noord ongewenst was, op Zuid terecht kwam. Zoals mensen met besmettelijke ziekten en ongezonde industrie. Klopt dat?

Eiland Feijenoord
Toen ‘Noord’ al een stad was, was Zuid nog een onontgonnen gebied met moerassen en modder. Heel lang is Zuid voor de Rotterdammers simpelweg de overkant van de rivier. Toch maakt dat het juist belangrijk. Als je de rivierstroom kan sturen, kun je voorkomen dat de havens verzanden. Daarom koopt de stad aan einde van de 16e eeuw een groot deel van het eiland Feijenoord. Galgen en een pesthuis Feijenoord blijft lang een landelijk gebied. De 18e-eeuwse dichter Kornelis Elzevier bejubelt het zelfs als een ‘lustoord vol weelderig geurende bloemen, waar nimfen en bosgoden dartelen.’ Waarschijnlijk maakt hij flink gebruik van de dichterlijke vrijheid, want in de tussentijd zijn er op het eiland een galg, een traankokerij en een pesthuis neergezet. Dat zal niet lekker hebben geroken. Rotterdam had namelijk de gewoonte om zaken die het liever niet in de stad had een plek op het eiland Feijenoord 
te geven. Daar had niemand er last van, maar kon de stad wel profiteren. Als bijvoorbeeld halverwege de 19e eeuw olie een winstgevend, maar gevaarlijk brandbaar goedje blijkt, wordt de opslag ook naar de overkant verhuisd.

Het archief van het pest- en dolhuis

Artikelen in jaarboekjes:
Artikel over pestepidemieën
Artikel over het eiland Feijenoord (vanaf pagina 31 over het Pesthuis)

Sprong naar Zuid
Maar het echte verhaal van Zuid moet dan nog beginnen. Dat start als Rotterdam zich een paar jaar later klaarmaakt voor een sprong over de rivier. In 1877 en 1878 verbinden nieuwe bruggen Rotterdam met de zuidoever. Daar is plek voor grote, moderne havens die schepen makkelijk kunnen bereiken via de net geopende Nieuwe Waterweg. Het is het begin van een razendsnelle ontwikkeling. Rondom steeds grotere havens ontstaan woonwijken die uitgroeien tot een volkomen nieuw stadsdeel. Hier komen nieuwe Rotterdammers om te werken in de havens, fabrieken of bedrijven. Zuid krijgt een heel eigen sfeer en mentaliteit, die toch door en door Rotterdams zijn. In de uitgestrekte en diverse wijken op Zuid woont tegenwoordig een groot deel van de Rotterdamse bevolking. Geen ondergeschoven deel van Rotterdam maar een bron van trots; want zonder Zuid geen wereldhaven, wereldstad of wereldclub.